Trudne rozmowy

„Prawdziwa rozmowa,
a tym samym każde aktualne spełnienie relacji
między ludźmi, oznacza akceptację inności”.

Buber, 1992

Umiejętność porozumiewania się jest podstawą relacji międzyludzkich. Dzieci uczą się jej w najbliższym środowisku, czyli poprzez relację z rodzicami, a w następnych latach z rówieśnikami. Jednak to stosunki z opiekunami mają znaczący wpływ na całe życie. Otwarta komunikacja jest lepszą metodą wychowawczą niż obrażanie się, milczenie czy ignorowanie. W momencie, kiedy dziecko wie, że jest akceptowane i kochane mimo wszystko, będzie chętniej prosiło o pomoc rodziców w rozwiązywaniu rożnych problemów. Jeśli wypracujemy z dzieckiem dobrą komunikację, będziemy mu przekazywać dobre wzorce. Dzięki temu będzie ono miało lepszą samoocenę, będzie nastawione na pokojowe rozwiązywanie problemów i owocniejszą współpracę z innymi. Jako dorosły już człowiek przełoży się to też na jego funkcjonowanie w społeczeństwie, ponieważ nauczony odpowiedniej komunikacji z innymi będzie mógł stworzyć stałą, bliską relację opartą na wzajemnym zrozumieniu i szacunku. Nie będzie bało się podejmowania nowych wyzwań, a w razie problemów będzie wiedzieć, że może liczyć na pomoc swoich rodziców.

Jak rozmawiać z dzieckiem, żeby nas słuchało?

• Rozmawiając z dzieckiem, w pierwszej kolejności należy skupić się na tym, by je zrozumieć i zmienić swój sposób komunikowania potrzeb i oczekiwań wobec niego. Nierzadko chcemy być lepszymi rodzicami od naszych rodziców, a jednak – chociaż czasem nieintencjonalnie – powielamy przekazane wzorce z czasów naszego dzieciństwa. Wzorce, których – gdy byliśmy dziećmi – nie rozumieliśmy, które nas irytowały, złościły, a nawet raniły.
• Niestety, prawda jest również taka, że zachowanie małoletniego w dużej mierze zależy od panującej w domu atmosfery. Jeśli dziecko dobrze się w nim czuje, jest bardziej otwarte na współpracę i łatwiej przychodzi mu słuchanie i wypełnianie poleceń. Dotyczy to zarówno maluszków, jak i nastolatków. Jednak gdy w domu źle się dzieje, dziecko zaczyna się buntować i na wszystkie prośby rodziców odpowiada krótko: „nie”.
• Słuchaj spokojnie, z empatią i zrozumieniem. Akceptuj uczucia swojej pociechy (warto je też nazwać, by młodociany mógł zrozumieć co czuje). 
• Bardzo istotny jest sposób, w jaki mówimy do dziecka. Nie można ciągle dzieciom rozkazywać i moralizować. Obwinianie, zastraszanie i przekupywanie jest tym bardziej niedopuszczalne. Dorośli źle reagują, gdy w taki sposób zachowuje się szef czy partner– dziecko także ma prawo opierać się tym metodom. Wzajemne zrozumienie, szacunek i tolerancja przynoszą o wiele lepsze rezultaty.
• Kazania, wyzwiska, wrzask i groźby nigdy nie dają dobrego podłoża do komunikacji. Zamiast tego wywołują u dzieci złość, opór, chęć zemsty, a także zwiększają poczucie winy. Mów – nie krzycz – dziecku o swoich uczuciach.
• Pochwały poprawiają dzieciom samopoczucie i podnoszą ich samoocenę, jednak należy je stosować ostrożnie i z umiarem. Nieumiejętne chwalenie może spowodować, że w przyszłości małoletni będzie widział jedynie czubek własnego nosa, będzie wobec siebie bezkrytyczny i wiele rzeczy będzie robić bez większego zaangażowania. Chwalenie może przybrać też formę manipulacji, co również nie jest prawidłowe.
• Dobra pochwała jest opisowa: z nieprzesadnym uznaniem powiedz, co widzisz, następnie opisz związane z tym uczucia, a na koniec podsumuj. 
• Bardzo istotny jest sposób, w jaki mówimy do dziecka. Nie można ciągle dzieciom rozkazywać i moralizować. Obwinianie, zastraszanie i przekupywanie jest tym bardziej niedopuszczalne. Dorośli źle reagują, gdy w taki sposób zachowuje się szef czy partner– dziecko także ma prawo opierać się tym metodom. Wzajemne zrozumienie, szacunek i tolerancja przynoszą o wiele lepsze rezultaty.
• Kazania, wyzwiska, wrzask i groźby nigdy nie dają dobrego podłoża do komunikacji. Zamiast tego wywołują u dzieci złość, opór, chęć zemsty, a także zwiększają poczucie winy. Mów – nie krzycz – dziecku o swoich uczuciach.
• Pochwały poprawiają dzieciom samopoczucie i podnoszą ich samoocenę, jednak należy je stosować ostrożnie i z umiarem. Nieumiejętne chwalenie może spowodować, że w przyszłości małoletni będzie widział jedynie czubek własnego nosa, będzie wobec siebie bezkrytyczny i wiele rzeczy będzie robić bez większego zaangażowania. Chwalenie może przybrać też formę manipulacji, co również nie jest prawidłowe.
• Dobra pochwała jest opisowa: z nieprzesadnym uznaniem powiedz, co widzisz, następnie opisz związane z tym uczucia, a na koniec podsumuj.

Jak chwalić dziecko?

• odwoływać się do konkretnego zachowania lub wytworu dziecka (np. pracy plastycznej),
• używać jasnych, prostych komunikatów,
• opisywać to, co widzimy,
• odnotowywać postępy.

Aby komunikacja z dziećmi była skuteczna dobrze jest  najpierw określić istotę problemu, poszukać rozwiązania posługując się metodą burzy mózgów, ocenić zaproponowane rozwiązania, podjąć decyzję o wyborze rozwiązania i wprowadzić je w życie. Wtedy obie strony  – dorośli i dzieci  – będą czuły się w zaistniałej sytuacji dobrze. Rozwiązanie będzie wymyślone wspólnie i za obopólna zgodą. Dzięki takiej strategii uda się uniknąć złej atmosfery i ewentualnej kary.

Komunikowanie się z dziećmi nie musi być stresujące i może zakończyć się sukcesem dla dziecka i dla rodziców. Ważne jest, aby poprowadzić rozmowę we właściwy sposób.

Na spotkaniu wywiadowczym rodzice uczniów zostali zapoznani z powyższym tematem, otrzymali również ulotki z najważniejszymi informacjami.

Patrycja Czapla